Bệnh Fip ở mèo là gì? Nguyên nhân gây bệnh & Cách phòng ngừa
Bệnh FIP ở mèo – hay còn gọi là viêm phúc mạc truyền nhiễm – là một căn bệnh nguy hiểm do virus corona gây ra. Nhiều người nuôi mèo từng rơi vào trạng thái hoang mang khi nghe chẩn đoán này, nhất là khi thú cưng của họ vốn khỏe mạnh, đột ngột trở nên lờ đờ, bụng phình to hoặc bỏ ăn kéo dài. Điều đáng nói là các dấu hiệu ban đầu của FIP dễ bị nhầm lẫn với các bệnh thông thường khác. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về bệnh FIP ở mèo, từ nguyên nhân, triệu chứng đến các phương pháp điều trị đang được áp dụng, để bạn có thể chủ động hơn trong việc chăm sóc và bảo vệ sức khỏe của mèo cưng.
1. Bệnh FIP ở mèo là gì?
FIP là viết tắt của Feline Infectious Peritonitis – viêm phúc mạc truyền nhiễm ở mèo. Đây là một căn bệnh do một biến thể của virus corona mèo (Feline Coronavirus - FCoV) gây ra. Điều đặc biệt là virus này vốn dĩ rất phổ biến, phần lớn mèo đều từng nhiễm ít nhất một lần trong đời. Tuy nhiên, chỉ một tỷ lệ nhỏ trong số đó (ước tính khoảng 5-10%) phát triển thành FIP – dạng bệnh nguy hiểm và khó điều trị hơn rất nhiều.
Nhiều người vẫn nghĩ FIP là bệnh hiếm gặp, nhưng thực tế, nếu bạn nuôi mèo ở môi trường tập thể như trại giống, nhà nuôi đông mèo hoặc nơi có điều kiện vệ sinh kém, nguy cơ mắc bệnh sẽ tăng lên đáng kể. Thậm chí, có những con mèo đang khỏe mạnh bình thường, chỉ sau vài tuần chuyển sang nơi ở mới đã bắt đầu xuất hiện triệu chứng nghi ngờ FIP.
FIP không phải là một bệnh duy nhất, mà là một hội chứng với nhiều biểu hiện lâm sàng khác nhau, tùy thuộc vào dạng tiến triển (thể ướt hoặc thể khô). Điều này khiến việc chẩn đoán đôi khi gặp khó khăn, nhất là trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, hiểu rõ về bản chất bệnh lý sẽ giúp bạn chủ động hơn trong chăm sóc và xử lý tình huống kịp thời.
2. Nguyên nhân gây bệnh FIP ở mèo
Virus Corona Feline (FCoV) là thủ phạm chính
Nghe qua thì có vẻ bất ngờ, nhưng phần lớn mèo mắc bệnh FIP đều bắt nguồn từ một nguyên nhân chung: nhiễm virus corona mèo (FCoV). Điều đáng nói là virus này vốn không quá nguy hiểm khi ở dạng thông thường – nhiều mèo có thể nhiễm FCoV mà không hề có triệu chứng hoặc chỉ bị tiêu chảy nhẹ rồi tự khỏi.
Tuy nhiên, vấn đề thực sự xảy ra khi FCoV biến đổi thành chủng nguy hiểm hơn trong cơ thể mèo. Khi đó, virus bắt đầu tấn công vào hệ miễn dịch, gây ra phản ứng viêm nghiêm trọng – và FIP hình thành từ đây.
Các yếu tố làm tăng nguy cơ mèo bị FIP:
1. Môi trường sống đông đúc, thiếu vệ sinh
-
Mèo sống trong trại giống, cửa hàng thú cưng, hoặc nhà có nhiều mèo dễ nhiễm virus hơn.
-
Vệ sinh không đảm bảo khiến virus phát tán nhanh qua khay cát, đồ chơi, thức ăn.
2. Hệ miễn dịch yếu
-
Mèo con dưới 2 tuổi, đặc biệt là sau khi cai sữa, rất dễ tổn thương.
-
Mèo già, mèo bị bệnh nền (như FeLV hoặc FIV) cũng có nguy cơ cao.
3. Stress và thay đổi môi trường sống
-
Căng thẳng kéo dài (do đi lại, tiêm phòng, thay đổi nơi ở…) có thể kích hoạt sự biến đổi của FCoV thành FIP.
-
Có những trường hợp, mèo vừa được nhận nuôi hoặc vừa tách mẹ, chỉ vài tuần sau đã phát bệnh.
4. Di truyền và giống mèo: Một số giống như mèo Ragdoll, Bengal, Abyssinian… được ghi nhận có tỉ lệ mắc FIP cao hơn do yếu tố di truyền.
Điều quan trọng là FCoV có thể tồn tại âm thầm trong cơ thể mèo mà không gây bệnh trong thời gian dài. Bạn không thể nhìn thấy virus bằng mắt thường – nhưng khi các điều kiện thuận lợi xuất hiện, virus có thể "kích hoạt" và biến thành phiên bản nguy hiểm.
3. Dấu hiệu nhận biết mèo bị FIP
Các triệu chứng của bệnh FIP ở mèo thường diễn tiến âm thầm, dễ bị nhầm với các bệnh thông thường khác như cảm lạnh, rối loạn tiêu hóa hay stress. Đây chính là lý do nhiều người phát hiện bệnh khi đã ở giai đoạn muộn. Tuy nhiên, nếu chú ý kỹ, bạn vẫn có thể nhận ra những dấu hiệu cảnh báo sớm.
FIP thường chia thành hai thể chính: thể ướt (ướt bụng, tràn dịch) và thể khô (không có dịch nhưng tổn thương nội tạng). Mỗi thể sẽ có triệu chứng khác nhau, nhưng đôi khi hai thể có thể chồng lắp.
Dấu hiệu chung (gặp ở cả hai thể):
-
Mèo lờ đờ, kém linh hoạt, giảm hoạt động.
-
Bỏ ăn, sút cân nhanh dù vẫn ăn uống bình thường trước đó.
-
Sốt dai dẳng, thường là sốt nhẹ kéo dài, không đáp ứng thuốc kháng sinh thông thường.
-
Lông xù, trông kém sắc và thiếu sức sống.
Thể ướt (Effusive FIP):
-
Bụng phình to bất thường do tích dịch trong ổ bụng.
-
Có thể khó thở nếu dịch tích ở khoang ngực.
-
Khi siêu âm bụng có thể thấy dịch màu vàng nhạt hoặc hơi sệt.
Một số người từng chia sẻ rằng, họ cứ nghĩ mèo “béo lên” đột ngột, nhưng hoá ra lại là dịch tích tụ – một dấu hiệu điển hình của FIP thể ướt.
Thể khô (Non-effusive FIP):
-
Rối loạn thần kinh: đi đứng loạng choạng, mất thăng bằng, co giật nhẹ.
-
Mắt đục, viêm màng bồ đào, thay đổi màu mắt.
-
Gan to, lách to khi siêu âm – thường khó phát hiện bằng mắt thường.
-
Biểu hiện theo từng đợt, khó đoán trước.
Việc phân biệt FIP với các bệnh khác chỉ dựa vào triệu chứng lâm sàng là không đủ. Bạn nên đưa mèo đi khám càng sớm càng tốt nếu thấy các biểu hiện bất thường kéo dài trên 3–5 ngày, nhất là khi mèo đang ở độ tuổi dưới 2 hoặc vừa trải qua đợt căng thẳng lớn.
4. Cách chẩn đoán FIP ở mèo
Chẩn đoán bệnh FIP ở mèo chưa bao giờ là điều dễ dàng, ngay cả với bác sĩ thú y nhiều kinh nghiệm. Nguyên nhân là vì không có xét nghiệm đơn lẻ nào có thể khẳng định 100% mèo bị FIP – hầu hết đều phải kết hợp nhiều dấu hiệu lâm sàng, kết quả xét nghiệm và kinh nghiệm lâm sàng để đưa ra phán đoán.
Các phương pháp chẩn đoán thường dùng:
1. Khám lâm sàng và hỏi bệnh sử
-
Dựa trên các dấu hiệu như sốt kéo dài, bụng trướng, lờ đờ, sút cân nhanh,...
-
Đặc biệt quan tâm đến độ tuổi (dưới 2 tuổi), tiền sử căng thẳng hoặc sống trong môi trường nhiều mèo.
2. Xét nghiệm dịch bụng hoặc dịch màng phổi (với thể ướt)
-
Hút dịch từ bụng ra xét nghiệm.
-
Dịch có màu vàng nhạt, độ nhớt cao, giàu protein – đặc điểm khá đặc trưng của FIP.
-
Phân tích tế bào học để tìm tế bào viêm đặc hiệu.
3. Xét nghiệm máu tổng quát
-
Một số chỉ số thường thấy ở mèo mắc FIP:
-
Tăng protein toàn phần (đặc biệt là globulin).
-
Giảm albumin (làm giảm tỉ lệ albumin/globulin).
-
Thiếu máu nhẹ, bạch cầu tăng hoặc giảm bất thường.
-
-
Dù không phải chỉ dấu quyết định, nhưng giúp định hướng chẩn đoán.
4. Xét nghiệm PCR (Polymerase Chain Reaction)
-
Tìm kiếm vật liệu di truyền của virus corona mèo (FCoV) trong mẫu máu, dịch hoặc mô.
-
PCR dương tính chưa chắc là FIP, nhưng PCR âm tính gần như loại trừ bệnh.
5. Sinh thiết mô (trong một số trường hợp đặc biệt)
-
Thực hiện khi cần xác nhận tổn thương nội tạng nghi ngờ FIP.
-
Ít được áp dụng với mèo yếu hoặc giai đoạn cuối do rủi ro cao.
Với những trường hợp nghi ngờ, bác sĩ thú y thường sẽ kết hợp các kết quả và theo dõi diễn tiến trong vài ngày để đưa ra quyết định điều trị phù hợp.
5. FIP ở mèo có chữa được không?
Đây có lẽ là câu hỏi mà bất kỳ ai đang nuôi mèo cũng đều rất muốn có câu trả lời rõ ràng: “Bệnh FIP ở mèo có chữa được không?”
Câu trả lời ngắn gọn là: Có thể điều trị được, nhưng không đơn giản.
Trong nhiều năm, bệnh FIP được xem là “án tử” cho mèo mắc phải, vì không có phác đồ điều trị chính thức nào hiệu quả. Tuy nhiên, những tiến bộ gần đây trong y học thú y đã mở ra một tia hy vọng lớn cho cộng đồng yêu mèo.
Thuốc GS-441524 – “tia sáng” cho mèo mắc FIP
-
GS-441524 là một dẫn xuất của thuốc Remdesivir, ban đầu được nghiên cứu để điều trị virus corona ở người.
-
Nhiều nghiên cứu cho thấy GS-441524 giúp 80-90% mèo mắc FIP hồi phục, đặc biệt nếu được phát hiện và điều trị sớm.
-
Thuốc hoạt động bằng cách ức chế quá trình sao chép của virus FCoV trong cơ thể mèo.
Một số điểm cần lưu ý:
-
GS-441524 chưa được cấp phép chính thức ở nhiều quốc gia, bao gồm cả Việt Nam. Việc sử dụng thường phải thông qua kênh “ngầm” hoặc bác sĩ thú y có kinh nghiệm.
-
Thời gian điều trị kéo dài trung bình 84 ngày, tùy theo thể bệnh và tình trạng của mèo.
-
Chi phí có thể dao động từ vài triệu đến vài chục triệu đồng – là trở ngại không nhỏ với nhiều chủ nuôi.
-
Trong suốt quá trình điều trị, cần theo dõi sát sao chỉ số máu và các biểu hiện lâm sàng.
Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng hồi phục
| Yếu tố | Ảnh hưởng đến kết quả |
|---|---|
| Loại FIP mắc phải | Thể khô đáp ứng tốt hơn thể ướt nặng |
| Mức độ tổn thương nội tạng | Tổn thương nặng gây khó điều trị hơn |
| Thời gian phát hiện bệnh | Càng sớm, khả năng hồi phục càng cao |
| Độ tuổi mèo | Mèo dưới 2 tuổi phản ứng thuốc tốt hơn |
| Sự kiên trì của chủ nuôi | Rất quan trọng trong phác đồ 84 ngày |
Nhiều người nuôi từng nghĩ họ đã “mất mèo” vì FIP. Nhưng nhờ phát hiện sớm và điều trị đúng cách, họ đã đưa bé trở lại cuộc sống khỏe mạnh. Mỗi ca FIP được chữa khỏi là một phép màu nhỏ – nhưng hoàn toàn có thể xảy ra.
6. Cách chăm sóc mèo mắc FIP trong và sau khi điều trị
Dù đã có thuốc hỗ trợ điều trị, nhưng bệnh FIP ở mèo vẫn là hành trình gian nan đối với cả mèo lẫn người nuôi. Ngoài thuốc, sự chăm sóc đúng cách chính là yếu tố giúp mèo vượt qua và phục hồi sau bệnh. Nếu bạn đang đồng hành cùng một “chiến binh nhỏ”, phần này sẽ cực kỳ hữu ích.
Trong quá trình điều trị: kiên nhẫn và theo dõi sát sao
-
Tuân thủ phác đồ điều trị đều đặn
-
Dù là tiêm hay uống GS-441524, việc duy trì đúng liều, đúng giờ, đủ số ngày là bắt buộc.
-
Không tự ý ngưng thuốc khi thấy mèo có vẻ khỏe lại – virus có thể bùng phát trở lại mạnh mẽ hơn.
-
-
Theo dõi chỉ số máu định kỳ
-
Chủ nuôi cần xét nghiệm máu 2–4 tuần/lần (tuỳ thể trạng) để đánh giá đáp ứng thuốc.
-
Các chỉ số quan trọng như albumin/globulin, hồng cầu, bạch cầu, men gan… cần được theo dõi chặt.
-
-
Giữ môi trường sống sạch sẽ và yên tĩnh
-
Tránh để mèo tiếp xúc với nơi đông mèo lạ hoặc nơi ô nhiễm.
-
Cung cấp không gian yên tĩnh, thoáng mát, không có stress.
-
-
Chế độ dinh dưỡng chất lượng
-
Ưu tiên thức ăn dễ tiêu hoá, giàu protein, tránh thực phẩm gây dị ứng.
-
Có thể bổ sung vitamin nhóm B, omega-3, taurine, theo tư vấn bác sĩ.
-
Sau điều trị: theo dõi tái phát và phục hồi sức khoẻ toàn diện
-
Tiếp tục theo dõi sức khỏe sau 3–6 tháng
-
Dù đã ngưng thuốc, bạn vẫn cần chú ý đến các biểu hiện bất thường.
-
Khám lại định kỳ để phát hiện sớm nếu bệnh tái phát.
-
-
Tăng cường đề kháng tự nhiên
-
Duy trì chế độ ăn lành mạnh, cho mèo phơi nắng sáng và vận động nhẹ.
-
Hạn chế tối đa stress – là yếu tố có thể kích hoạt virus FCoV còn tiềm ẩn.
-
-
Không nuôi mèo mới trong vòng 6–12 tháng
-
Tránh nguy cơ lây nhiễm chéo và ảnh hưởng đến hệ miễn dịch của mèo vừa hồi phục.
-
-
Tái kết nối tình cảm
-
Sau thời gian điều trị, mèo thường trở nên thận trọng, dễ căng thẳng.
-
Hãy từ từ lấy lại sự tin tưởng của bé bằng chơi đùa, chăm sóc nhẹ nhàng.
-
Một chú mèo từng mắc FIP có thể sống khoẻ mạnh thêm nhiều năm nếu được chăm sóc đúng cách. Và trong hành trình ấy, bạn chính là điểm tựa lớn nhất của bé.
7. Cách phòng ngừa bệnh FIP ở mèo hiệu quả
Bạn từng nghe câu: “Phòng bệnh hơn chữa bệnh” chưa? Với bệnh FIP ở mèo, điều đó càng đúng hơn bao giờ hết. Dù FIP có thể điều trị, nhưng chi phí và cảm xúc tiêu hao là rất lớn. Vì vậy, chủ động phòng ngừa từ sớm chính là “lá chắn” tốt nhất để bảo vệ mèo yêu của bạn.
Làm sao để giảm nguy cơ mèo mắc FIP?
1. Hạn chế căng thẳng (stress) cho mèo
-
Stress là “chất xúc tác” kích hoạt virus FCoV chuyển thành FIP.
-
Giữ môi trường sống yên tĩnh, ổn định, tránh thay đổi đột ngột (chuyển nhà, đổi người chăm sóc...).
2. Giữ vệ sinh khu vực sống thật sạch sẽ
-
Vệ sinh khay cát mỗi ngày – virus FCoV có thể tồn tại trong phân tới 7 ngày.
-
Rửa sạch bát ăn uống thường xuyên bằng nước nóng hoặc dung dịch sát khuẩn nhẹ.
3. Tránh nuôi quá nhiều mèo cùng lúc
-
Những nơi nuôi đông mèo (cattery, trạm cứu hộ, nhà có trên 4 mèo) có tỷ lệ FIP cao hơn do lây nhiễm FCoV dễ xảy ra.
-
Nếu buộc phải nuôi nhiều, hãy chia nhóm mèo, vệ sinh và cách ly hợp lý.
4. Không để mèo con tiếp xúc mèo lạ quá sớm
-
Mèo con dưới 1 tuổi là đối tượng dễ bị FIP nhất.
-
Tránh cho đi chơi lung tung, tiếp xúc mèo khác khi chưa tiêm phòng đầy đủ.
5. Kiểm tra sức khoẻ định kỳ và xét nghiệm FCoV nếu cần
-
Nếu bạn nuôi nhiều mèo, việc xét nghiệm FCoV định kỳ có thể giúp kiểm soát ổ dịch tiềm ẩn.
-
Chủ động theo dõi các chỉ số sức khỏe và phản ứng miễn dịch (nếu điều kiện cho phép).
6. Dinh dưỡng và miễn dịch: đừng bỏ qua
-
Một hệ miễn dịch khoẻ là “tấm khiên” quan trọng chống lại virus.
-
Cho mèo ăn thực phẩm chất lượng, đầy đủ vitamin, khoáng chất và taurine.
Không có vắc-xin FIP hiệu quả hiện nay, nhưng bạn hoàn toàn có thể giảm nguy cơ mắc bệnh cho mèo bằng những việc đơn giản, đều đặn mỗi ngày.
8. Một số câu hỏi thường gặp về bệnh FIP ở mèo
Nhiều người nuôi mèo khi nghe đến bệnh FIP ở mèo thường hoang mang, lo lắng vì thông tin quá nhiều – mà đôi khi lại mâu thuẫn. Ở phần này, mình sẽ tổng hợp và trả lời những câu hỏi phổ biến nhất, để bạn có cái nhìn rõ ràng và dễ hiểu hơn.
FIP là bệnh lây giữa mèo với người không?
Không. Virus gây FIP (FCoV) chỉ lây giữa các cá thể mèo với nhau. Hiện tại chưa có bằng chứng khoa học nào cho thấy FIP lây sang người hoặc loài vật khác.
Mèo của tôi khỏe mạnh nhưng xét nghiệm dương tính FCoV – có sao không?
Chưa hẳn là nguy hiểm. Thực tế, có đến 30–80% mèo nuôi trong nhà có thể nhiễm FCoV mà không phát bệnh. Chỉ khi virus biến thể (do stress, miễn dịch yếu...) thì mới gây FIP.
Việc cần làm là: giảm stress, duy trì sức khoẻ và vệ sinh tốt cho mèo.
Có vaccine phòng FIP không?
Hiện tại chưa có vaccine FIP nào thực sự hiệu quả được công nhận. Một số loại có thử nghiệm nhưng hiệu quả rất hạn chế, hoặc chưa được phép sử dụng rộng rãi.
Vì thế, phòng ngừa bằng cách kiểm soát môi trường, vệ sinh và tăng miễn dịch vẫn là chiến lược tốt nhất.
Điều trị FIP có tốn kém không?
Có. Chi phí điều trị FIP (bằng thuốc GS-441524) khá cao, thường dao động từ 15–30 triệu đồng, tuỳ thể bệnh và cân nặng mèo.
Ngoài ra còn cần thêm chi phí xét nghiệm, thuốc hỗ trợ và chăm sóc.
Sau khi điều trị khỏi FIP, mèo có sống lâu được không?
Hoàn toàn có thể. Nhiều mèo sau khi khỏi FIP sống thêm nhiều năm khoẻ mạnh.
Điều kiện là phải chăm sóc tốt, theo dõi sức khoẻ định kỳ và hạn chế tái nhiễm hoặc stress kéo dài.
Một mèo bị FIP, mèo khác trong nhà có nguy cơ không?
Có. Vì virus FCoV có thể lây qua phân, nước bọt... nên các mèo khác dễ nhiễm FCoV (không phải FIP).
Cần cách ly mèo bệnh, vệ sinh khay cát, bát ăn riêng và tăng đề kháng cho các bé còn lại.
Thấu hiểu nỗi lo là điều đầu tiên giúp bạn chăm mèo tốt hơn. Hiểu đúng – hành động đúng – chính là chìa khóa để đồng hành lâu dài với các “boss”.
9. Hiểu đúng, hành động đúng để bảo vệ mèo yêu khỏi FIP
Bệnh FIP ở mèo là một thử thách lớn đối với người nuôi và cả mèo yêu, nhưng điều quan trọng là hiểu đúng về bệnh, phòng ngừa hợp lý, và chăm sóc kịp thời. Mặc dù chưa có vaccine hoàn hảo và điều trị hoàn toàn đơn giản, nhưng chúng ta hoàn toàn có thể giảm thiểu nguy cơ và cải thiện chất lượng sống cho mèo thông qua những biện pháp đúng đắn.
Những điều quan trọng bạn cần ghi nhớ:
-
Phòng ngừa luôn là biện pháp hiệu quả nhất: Hạn chế căng thẳng, vệ sinh môi trường sạch sẽ, và cung cấp chế độ dinh dưỡng hợp lý cho mèo.
-
Dù đã có thuốc điều trị, nhưng không phải lúc nào cũng đảm bảo khỏi hoàn toàn: Tuy nhiên, một chế độ chăm sóc hợp lý sẽ giúp mèo phục hồi và sống khỏe mạnh.
-
Cập nhật thông tin về bệnh và luôn theo dõi sức khỏe của mèo: Kiểm tra sức khỏe định kỳ và kịp thời nhận diện các dấu hiệu bất thường sẽ giúp bạn phát hiện sớm và xử lý kịp thời.
-
Chăm sóc tình cảm là vô giá: Dành thời gian chơi đùa, chăm sóc và giảm stress cho mèo trong suốt quá trình điều trị là rất quan trọng.
Bệnh FIP không phải là dấu chấm hết, mà là một thử thách mà bạn và mèo có thể vượt qua nếu cùng nhau kiên trì và làm đúng. Càng hiểu rõ về bệnh, bạn càng có thể chăm sóc mèo yêu tốt hơn, mang lại cuộc sống vui vẻ và khoẻ mạnh cho bé.
Các bài viết khác để bạn tham khảo: